เมื่อปลาจะกินดาว

สารคดี: เมื่อปลาจะกินดาว#17 ผู้เขียน: วีรทัศน์ อิงคภัทรางกูร ระบบเศรษฐกิจ ถือกำเนิดขึ้นมาในช่วงเวลาพร้อมๆ กับการที่มนุษย์เริ่มรวมตัวอยู่ร่วมกันเป็นสังคม เกิดการติดต่อ ซื้อขาย แลกเปลี่ยน จนเรียนรู้และพัฒนากลไกที่สอดรับกับรูปแบบวิถีการใช้ชีวิตของผู้คน ตลอดจนวัฒนธรรมการปกครองที่แตกต่างกันไปในแต่ละดินแดน วิวัฒนาการของหลักคิดระบบเศรษฐกิจที่เราคุ้นเคยเรื่อยมา ทั้งที่ถูกขนานในนามของทุนนิยม สังคมนิยม หรือที่มีการผสมจนเกิดเป็นรูปแบบใดๆ สิ่งสำคัญที่จะถูกใช้เพื่อแบ่งแยกความแตกต่าง คือหลักการเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต และฐานคิดของการครอบครองผลประโยชน์ แต่ไม่ว่าในระบบเศรษฐกิจแบบใด สิ่งที่สำคัญกว่าและกลับไม่เคยถูกนับรวมไว้ในสมการ คือศักยภาพทรัพยากรในมุมมองของระบบนิเวศ ที่ทุกชีวิตล้วนมีส่วนร่วมเป็นเจ้าของ และมีไม่เพียงพอที่จะตอบสนองต่อการสูบไปใช้ผลิตสินค้าเพื่อการบริโภค ด้วยเป้าหมายเพียงเพิ่มผลกำไร ก่อนสิ่งที่ผลิตขึ้นมาใช้จะถูกทิ้งไปโดยไม่มีใครเหลียวแล ดังที่เราเรียกว่า เศรษฐกิจแบบเส้นตรง (Linear Economy) อย่างที่ผ่านมา วิธีการใช้ทรัพยากรของเราคือการ Take-Make-Dispose คือ ถลุง (Take) ดึงทรัพยากรจำนวนมหาศาลมาใช้ในราคาถูกที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ ก่อนจะนำมาผ่านกระบวนการ ผลิต (Make) ขายให้ลูกค้านำไปใช้งาน และเมื่อผลิตภัณฑ์หมดประโยชน์แล้วก็ ทิ้ง (Dispose) กลายเป็นขยะ วัฏจักรนี้ดำเนินเรื่อยมาเป็นเวลาหลักศตรวรรษ นับตั้งแต่ที่มีการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งแรก จวบจนวันที่มนุษย์ได้เห็นทรัพยากรร่อยหรอลงต่อหน้าต่อตา และกำลังมีทีท่าว่าจะหมดไปภายในไม่ถึงช่วงอายุคน จากอัตราการใช้ทรัพยากรในปัจจุบัน รวมกับจำนวนประชากรที่กำลังเพิ่มขึ้นในทุกขณะ ทำให้มีการประเมินว่าภายในปี ค.ศ. 2030 […]

“ภายในปี 2569 ประเทศไทยจะมีป่าอนุรักษ์เพิ่มขึ้นเป็น 25% ของพื้นที่ประเทศ” วิสัยทัศน์ใหม่ของกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ซึ่งประกาศเมื่อปี 2560 สอดรับกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 และแผนยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ที่ต้องการให้ประเทศไทยมีพื้นที่ป่า 40% ของพื้นที่ประเทศไว้สำหรับการอนุรักษ์และนำมาใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน ตัวเลข 40% แบ่งออกเป็นการเพิ่มพื้นที่ป่าอนุรักษ์ให้ได้ 25% และเพิ่มพื้นที่ป่าสำหรับใช้ประโยชน์ทางเศรษฐกิจอีก 15% ปัจจุบัน รายงานสถานการณ์ป่าไม้ประเทศไทย โดย มูลนิธิสืบนาคะเสถียร ระบุว่าประเทศไทยมีพื้นที่ป่าประมาณ 31% หรือ 102 ล้านไร่ ในส่วนของป่าอนุรักษ์นั้นมีอยู่แล้วประมาณ 22% หากต้องการให้ครบ 25% กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ต้องเพิ่มพื้นที่ป่าอีกราว 7 ล้านไร่ หากบรรลุตามเป้าหมาย ประเทศไทยจะมีป่าธรรมชาติราว 80.75 ล้านไร่ ได้รับการดูแลภายใต้กฎหมายอนุรักษ์ที่เข้มแข็ง คือ พ.ร.บ.อุทยานแห่งชาติ และ พ.ร.บ.สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่าฉบับใหม่ ที่เพิ่งประกาศใช้ไปเมื่อปลายเดือนพฤษภาคม 2562 […]

สารคดี: เมื่อปลาจะกินดาว#17 ผู้เขียน: เมธิรา เกษมสันต์ “ผมมาที่นี่เป็นครั้งแรกในปี 2523 ภาพที่เห็นในวันนั้น สามารถอธิบายได้ด้วยคำแสนสั้น สวรรค์… น้ำลงต่ำ ปะการังหลายสี หลากรูปทรง เป็นหมื่นเป็นแสน ฝูงปลาคลาคล่ำ สวรรค์เป็นคำบรรยายที่ใกล้เคียงที่สุด” – ผศ.ดร.ธรณ์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ – บรรยายถึงอ่าวมาหยาในเฟซบุ๊กส่วนตัวเมื่อวันที่ 1 มีนาคม 2561 นับจากความประทับใจแรกกับอ่าวมาหยาในวันนั้น… ผ่านไป 38 ปี… ดร.ธรณ์ กลับมายืนที่เดิมอีกครั้ง เบื้องหน้าคือซากปะการังตายสุดลูกหูลูกตา เขาบรรยายถึงอ่าวมาหยาในเฟซบุ๊กต่อว่า “ผมใช้เวลานานในการตามหา ในที่สุดผมก็เจอปะการังหนึ่งก้อน หนึ่งก้อนที่หลงเหลือมาให้เห็นในวันนี้ รอบด้านคือปะการังตาย ไม่ใช่เพิ่งตาย แต่ตายมาเรื่อยๆ ตายสะสมกันมาตลอด 38 ปี ในอ่าวแห่งนี้อาจมีปะการังก้อนสองก้อนสาม แต่ผมไม่อยากตามหาอีกแล้ว แค่ก้อนเดียวพอแล้ว…เกินพอ” …ปะการังก้อนสุดท้ายแห่งอ่าวมาหยา… ดร. ธรณ์ ตั้งชื่อบทความเช่นนั้น นับตั้งแต่ภาพยนตร์เรื่อง The Beach เข้าฉายในปี 2543 ชื่อเสียงของอ่าวมาหยาก็ระบือไกลทั่วโลก นักท่องเที่ยวแห่กันมาไม่เว้นแต่ละวัน […]

สารคดี: เมื่อปลาจะกินดาว#17 ผู้เขียน: เอกชัย จั่นทอง ช่วงปลายเดือนธันวาคม 2561 ที่ผ่านมา เกิดความแตกตื่นในกรุงเทพมหานคร เมื่อฝุ่นละอองขนาดเล็ก หรือ PM2.5 สร้างผลกระทบต่อสุขภาพประชาชนอย่างไม่ลดละ กลับกันยังทวีความรุนแรงจนหลายคนเกิดอาการเจ็บป่วย ขณะนั้นกรุงเทพมหานครถูกห่อหุ้มด้วยฝุ่นละอองจนขาวโพลน โรงเรียน บริษัท หลายแห่งประกาศหยุดงาน ประชาชนกว่า 90% ต้องสวมหน้ากากอนามัยออกจากบ้านเพื่อป้องกันฝุ่นทั่ว ไม่ใช่เพียงกรุงเทพฯ ต้องเผชิญฝุ่นละอองขนาดเล็ก ภาคเหนือตอนบน อาทิ เชียงใหม่ แพร่ แม่ฮ่องสอน ฯลฯ ต่างประสบปัญหาฝุ่นละอองอย่างหนักเช่นกัน จากสภาพภูมิประเทศเป็นแอ่งกระทะและภูเขาล้อมรอบ บวกกับการเผาป่า เผาซังข้าว ซังข้าวโพด จนเกิดการสะสมหมอกควันและฝุ่นพิษในอากาศสูงมาก สอดคล้องกับที่ ศุภชัย เอี่ยมสุวรรณ ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่ แถลงยืนยันปัญหาผ่านคลิปวิดีโอผ่านเฟซบุ๊กที่ใช้ชื่อว่า ‘PR Chiang Mai’ เมื่อวันที่ 12 มีนาคม 2562 ใจความสำคัญในแถลงชี้แจงสาเหตุปัญหาหมอกควันที่สูงขึ้นใน จ.เชียงใหม่ เกิดจากลมที่พัดสู่ภาคเหนือ ประกอบกับหมอกควันจากด้านใต้ของจังหวัดที่มาจากต่างพื้นที่และหมอกควันจากแนวชายแดน รวมถึงการลักลอบเผาป่า ทำให้เกิดหมอกควันหนาแน่นไม่กระจายตัว หลายครัวเรือนต้องจมอยู่กับผลกระทบต่อสุขภาพ ประเทศไทยเผชิญกับปัญหาฝุ่นละอองขนาดเล็กมาตลอด […]

สารคดี: เมื่อปลาจะกินดาว#17 ผู้เขียน: ปรัชญ์ รุจิวนารมย์ นักวิจัยสิ่งแวดล้อม และโครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ (United Nations Environment Programme: UNEP) เผยปัญหามลภาวะทางอากาศกรณีฝุ่นควัน PM2.5 มีความสัมพันธ์อย่างยิ่งกับปัญหาสภาวะโลกร้อน จากหลักฐานทางวิทยาศาสตร์และการสังเกตการณ์เก็บข้อมูลความรุนแรงของปัญหาหมอกควันภาคเหนือในช่วงห้าปีที่ผ่านมาชี้ชัดว่า สภาพภูมิอากาศที่แปรปรวนขึ้นทุกปีโดยเฉพาะอย่างยิ่งอากาศร้อนและแห้งแล้ง ส่งผลให้ปัญหาฝุ่นควันทวีความรุนแรง ยิ่งไปกว่านั้น ยังพบว่าปัญหาไฟป่าและฝุ่นควัน PM2.5 ส่งผลให้สภาพภูมิอากาศร้อนยิ่งขึ้น ส่งผลกระทบต่อเนื่องกันเป็นลูกโซ่ ผศ.ดร.สมพร จันทระ หัวหน้าศูนย์วิจัยวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ให้ข้อมูลว่า ตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ 2562 เป็นต้นมา หลายจังหวัดภาคเหนือประสบปัญหามลภาวะทางอากาศจากฝุ่นควัน PM2.5 หรือฝุ่นละอองขนาดเล็กไม่เกิน 2.5 ไมครอน จากการเผาในที่โล่งรุนแรงขึ้นกว่าปีที่ผ่านมา จากการตรวจสอบข้อมูลคุณภาพอากาศพบว่า ช่วงฤดูแล้งปีนี้หลายจังหวัดทางภาคเหนือประสบปัญหามลพิษทางอากาศจาก PM2.5 เกินค่ามาตรฐานนานกว่า 30 วันติดต่อกัน ยิ่งไปกว่านั้น แม้ว่าโดยทั่วไปปัญหาฝุ่นควันในภาคเหนือจะเริ่มคลี่คลายช่วงหลังสงกรานต์ และคุณภาพอากาศจะเริ่มกลับเข้าสู่ภาวะปรกติในช่วงย่างเข้าสู่ฤดูฝนในเดือนพฤษภาคม หากแต่คุณภาพอากาศในภาคเหนือปีนี้มีทีท่าว่าจะดีขึ้นช้ากว่าปรกติ ผศ.ดร.สมพร เปิดเผยว่า ในบางพื้นที่ เช่น จ.เชียงใหม่ และเชียงราย ค่าฝุ่นควัน […]