ถึงเวลาปลดล็อกกฎหมาย ขวดพลาสติกรีไซเคิล?

ปัญหาขยะพลาสติกเป็นเรื่องใหญ่โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคโควิดที่การใช้ครั้งเดียวทิ้งกลายเป็นนิวนอร์มอลเพื่อรักษาสุขลักษณะ หากเราอยู่ในจุดที่ช่วยโลกโดยการลดใช้” (reduce) ไม่ได้ หรือว่าการนำกลับมารีไซเคิลใช้ใหม่อาจเป็นคำตอบ?

ปัจจุบันเทคโนโลยีการรีไซเคิลมีความก้าวหน้ามากจนสามารถนำขวดพลาสติกชนิด PET (พลาสติกประเภท Polyethylene Terephthalate ที่มีลักษณะใสและเหนียว) ที่ใช้แล้วมาผ่านกระบวนการเพื่อผลิตเป็นบรรจุภัณฑ์สำหรับเครื่องดื่มและอาหาร เช่น ขวดพลาสติกรีไซเคิล (Recycled PET หรือเรียกสั้นๆ ว่า rPET)  ได้อย่างปลอดภัย เพื่อลดการใช้พลาสติกผลิตใหม่ (virgin plastic) รวมถึงปริมาณพลาสติกใช้แล้วที่จะกลายเป็นขยะ

เทคโนโลยีนี้ไม่ใช่เรื่องไกลตัวที่มีแต่ในต่างประเทศเมื่ออินโดรามาเวนเจอร์สซึ่งมีฐานการผลิตอยู่ที่นครปฐมมีเทคโนโลยีพร้อมผลิตขวดพลาสติกรีไซเคิลที่สะอาดปลอดภัยและได้รับมาตรฐานจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาของสหรัฐอเมริกาและระเบียบคณะกรรมาธิการสหภาพยุโรปโดยนำขวดพลาสติกใช้แล้วเข้ากระบวนการคัดแยกเพื่อเอาสิ่งแปลกปลอมออกทำความสะอาดในอุณหภูมิสูงเพื่อกำจัดเชื้อโรคสิ่งปนเปื้อนก่อนจะสับเป็นเกล็ดพลาสติกและหลอมด้วยความร้อนถึง 285 องศาเซลเซียส

อย่างไรก็ตามวันนี้ความฝันที่จะใช้ขวดพลาสติกรีไซเคิลในไทยยังเจออุปสรรคคือข้อกฎหมายประกาศกระทรวงสาธารณสุขฉบับที่ 295 ..2548 ข้อ 8 ระบุว่า

“ห้ามมิให้ใช้ภาชนะบรรจุที่ทำขึ้นจากพลาสติกที่ใช้แล้วบรรจุอาหาร เว้นแต่ใช้เพื่อบรรจุผลไม้ชนิดที่ไม่รับประทานเปลือก

กฎหมายดังกล่าวมีวัตถุประสงค์เพื่อคุ้มครองผู้บริโภคจากบรรจุภัณฑ์ที่อาจไม่ได้คุณภาพมาตรฐานความปลอดภัยแต่ส่งผลให้บรรจุภัณฑ์พลาสติกที่ต้องสัมผัสอาหารและเครื่องดื่มทั้งหมดในประเทศไทยต้องผลิตขึ้นจากพลาสติกผลิตใหม่ทั้งหมดมาโดยตลอดซึ่งเป็นการปิดโอกาสนำบรรจุภัณฑ์พลาสติกหลังการบริโภคมาใช้หมุนเวียนโดยไม่ต้องคอยเติมพลาสติกใหม่เข้าในระบบการผลิตอย่างต่อเนื่อง

เมื่อเทคโนโลยีพัฒนาก้าวหน้ามากขึ้นจนผลิตขวดจากพลาสติกรีไซเคิลที่สะอาดและปลอดภัยได้จึงเกิดคำถามว่าถึงเวลาปลดล็อกกฎหมายแล้วหรือยัง?”

กฎหมายเรื่องการใช้พลาสติกรีไซเคิลกับบรรจุภัณฑ์อาหารในประเทศต่างๆ // ขอบคุณข้อมูล: สำนักข่าว Antaranews , CBC และ บริษัทวิจัย ICIS

ประเทศไทยมีข้อได้เปรียบตรงที่มีโรงงานรีไซเคิลขวด PET และผู้ประกอบการที่พร้อมผลิตขวดพลาสติกรีไซเคิลเพื่อบรรจุอาหารได้ แต่ว่ายังติดข้อกฎหมาย จึงได้แต่ผลิตแล้วส่งออกนอกประเทศ ขณะเดียวกัน ประเทศเพื่อนบ้านเราอย่างฟิลิปปินส์ไม่มีโรงงานรีไซเคิลในประเทศเลยมีข้อจำกัดเรื่องวัตถุดิบ แต่เขาไม่มีกฎหมายห้ามใช้พลาสติกรีไซเคิลบรรจุอาหาร จะเห็นว่าเครื่องดื่มอย่างสไปรท์ในฟิลิปปินส์ส่วนหนึ่งเป็นขวดรีไซเคิล

นันทิวัต ธรรมหทัย ผู้อำนวยการองค์กรสัมพันธ์ การสื่อสาร และความยั่งยืน บริษัทโคคาโคล่า (ประเทศไทย) จำกัด เผยว่า โคคาโคล่า ในฐานะผู้ผลิตเครื่องดื่มรายใหญ่ที่ผลิตขวดพลาสติกจำนวนมากในแต่ละปี พร้อมเปลี่ยนมาใช้ขวดพลาสติกรีไซเคิลบรรจุเครื่องดื่ม ตามวิสัยทัศน์ลดปัญหาจากขยะพลาสติกในระดับโลกของบริษัท หรือ ‘World Without Waste’ โดยมุ่งมั่นใช้บรรจุภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของวัสดุรีไซเคิลไม่น้อยกว่า 50% ให้ได้ก่อนปี  2573 ในขณะที่เราสามารถนำวัสดุรีไซเคิลจากกระป๋องอะลูมิเนียมและขวดแก้วมาผลิตบรรจุภัณฑ์สำหรับเครื่องดื่มและอาหารได้ หากติดที่ขวดพลาสติกซึ่งข้อกฎหมายยังไม่อนุญาต

ขณะนี้โคคาโคล่าและอีกหลายธุรกิจกำลังเดินหน้าขอปลดล็อกกฎหมายตัวนี้ ด้วยเชื่อว่า การอนุญาตให้ใช้ขวด rPET ในไทยอาจเป็นอีกหนี่งทางในการร่วมเสริมความแข็งแกร่งในการจัดการขยะพลาสติกอย่างยั่งยืน สอดคล้องไปกับนโยบายส่งเสริมการจัดการขยะต่างๆ ที่รัฐบาลไทยตั้งไว้และแนวทางพัฒนาอย่างยั่งยืนของนานาประเทศทั่วโลก

ในโลกยุคโควิดการรีไซเคิลจะเป็นเรื่องยากขึ้นไหม?

ผมคิดว่าโควิดทำให้เราเห็นว่าบรรจุภัณฑ์และผลิตภัณฑ์พลาสติกมีบทบาทสำคัญในเรื่องการรักษาความสะอาดและความปลอดภัย แต่แน่นอนโควิดทำให้เราจำเป็นต้องใช้พลาสติกมากยิ่งขึ้น  ซึ่งยิ่งทำให้เราต้องหันมาส่งเสริมให้มีการรีไซเคิลพลาสติกชนิดต่างๆ ที่สามารถรีไซเคิลได้