Interview

“ต้นไม้ คือความผูกพันระหว่างชีวิตของคนกับธรรมชาติ” เป็นมุมมองผ่านแว่นของนักอนุรักษ์ อย่าง พระครูสุจิณนันทกิจ หรือ พระสมคิด จรณธมฺโม เจ้าอาวาสวัดโป่งคำ ต.ดู่พงษ์ อ.สันติสุข จ.น่าน พระครูสมคิด ยกตัวอย่างว่า หากไปศึกษาดูในแต่ละท้องถิ่น ซึ่งมีความรู้อยู่บนฐานธรรมและใช้องค์ความรู้ภูมิปัญญาจะพบว่า มีทั้งครูที่รู้เรื่องต้นไม้ มีทั้งหมอที่ใช้ต้นไม้เป็นยา มีทั้งช่างถักทอที่เอาต้นไม้ไปเป็นเส้นด้ายหรือสี หรือกระทั่งศิลปินที่เอาต้นไม้ไปทำเครื่องดนตรี อย่างไรก็ดี หากเป็นนายทุนมองก็จะคิดว่าต้องเอาไปแปรรูปสร้างมูลค่าที่มากขึ้น ถ้าเป็นรัฐมองก็จะให้คนอื่นทำแล้วเก็บภาษี ส่วนชาวบ้านเขาไม่มีความรู้เรื่องเหล่านี้ ใครมาชวนทำอะไรเขาก็ทำ  สำหรับ “พระครูสมคิด” ท่านมองว่าต้นไม้เป็น “ตำรา” เป็นองค์ความรู้ไปปลูกฝังให้คนสำนึกเห็นคุณค่าของสิ่งเหล่านี้ นั่นคือจุดเริ่มต้นของแนวคิดพัฒนาให้ “วัดโป่งคำ” เป็นศูนย์เรียนรู้ พระสมคิด เล่าว่า ความได้เปรียบของสังคมเรา คือมีฐานวัฒนธรรมความเชื่อที่ค่อนข้างเข็มแข็งต่อผู้นำทางจิตวิญญาณ มักให้ความเชื่อถือกับพระ และให้ความสำคัญกับวัด เปรียบเสมือนบ่อเกิดความรู้ของชุมชนในแต่ละพื้นที่ จึงเกิดความคิดที่จะใช้วัดเป็นพื้นที่ให้คนได้เรียนรู้ และพยายามทำวัดให้เป็นมากกว่าวัด ในบทบาทหนึ่งจะเป็นเรื่องของความเชื่อ การปลูกฝังเรื่องบาปบุญคุณโทษ...

“ต้นไม้มีความศักดิ์สิทธิอยู่ในตัว” คือคำกล่าวของ พระครูสุจิณนันทกิจ หรือ พระสมคิด จรณธมฺโม เจ้าอาวาสวัดโป่งคำ ต.ดู่พงษ์ อ.สันติสุข จ.น่าน พระนักอนุรักษ์ ซึ่งพำนักอยู่ในเมืองน่านตลอดช่วงชีวิตในวัย 55 ปี พระสมคิด อธิบายว่า หากเราศึกษาสรรพคุณของต้นไม้บางต้น รากสามารถเป็นยา เปลือกสามารถเป็นสีย้อมผ้า ใบสามารถเป็นอาหาร ขณะที่ต้นไม้บางต้นคนโบราณจะสอนไว้ว่ามีสิ่งศักดิ์สิทธิอยู่ เมื่อเวลามีพระพุทธรูปที่หักหรือเสียผู้คนก็จะนำเอาไปฝากไว้ ส่วนคนอื่นก็จะไม่ไปแตะต้องต้นไม้ต้นนั้นเพราะเหมือนมีเทพรักษาแล้ว ผู้คนจะถือกันเช่นนี้ นอกจากนี้ ในบางวัฒนธรรม เมื่อผู้หญิงคลอดลูกออกมาก็จะนำเอารกมาฝังไว้กับต้นไม้ ซึ่งต่อมาจะกลายเป็นสัญลักษณ์ของบุคคลนั้น และเป็นบุคคลเดียวที่จะสามารถแตะต้องต้นไม้ต้นนี้ได้ สิ่งเหล่านี้คือความศักดิ์สิทธิที่อยู่บนฐานความเชื่อ ทว่า ความศักดิ์สิทธิเหล่านี้กลับถูกล้มล้างด้วยระบบอำนาจและทุน ที่ยิ่งชัดเจนมากขึ้นด้วยนโยบายการส่งเสริมพืชเศรษฐกิจในระยะหลัง “เมื่อก่อนโยมพ่อโยมแม่ของอาตมาได้ดูแลรักษาพื้นที่แห่งนี้ไว้ แต่วันดีคืนดีกลับมีคนถือกระดาษมา 1 แผ่น อ้างว่าป่าตรงนี้ได้รับการสัมปทานจากรัฐบาล ดังนั้นหน้าที่เดียวที่คุณทำได้คือรับจ้าง พระอาจารย์จึงจะชี้ให้เห็นว่า เมื่อไรก็ตามที่นายรัฐกับนายทุนสมสู่กันขึ้น ก็จะทำให้เกิดความฉิบหายวอดวายในบ้านเมือง วันนี้เราจึงต้องสร้างอำนาจใหม่ที่ขนานกันไป...

เมื่อเอ่ยถึงปัญหาเขาหัวโล้น เชื่อได้ว่า “น่าน” ย่อมเป็นหนึ่งในจังหวัดที่ถูกสายตาจับจ้อง หรือตีตราว่าเป็นผู้สร้างปัญหาสิ่งแวดล้อมที่กินเวลามายาวนาน ตั้งแต่การทำลายป่าไปจนถึงหมอกควัน โดยทั้งหมดมีเกษตรกรตกเป็นจำเลย โจทย์ดังกล่าวกลายเป็นความท้าทายให้โครงการพัฒนาต่างๆ พุ่งเป้าเข้ามายังพื้นที่ตอนเหนือของประเทศนี้อย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะตลอดช่วงปีที่ผ่านมา มีการผุดโครงการอันมากมาย ไม่ว่าจะเป็นในแง่ของความสนใจที่ล้นหลาม หรือที่ทุ่มงบประมาณมหาศาลหลักพันล้าน เพื่อหวังคืนพื้นที่สีเขียวให้กับจังหวัดแสนเนิบนาบแห่งนี้ อย่างไรก็ตาม มุมมองจากสายตานักอนุรักษ์เจ้าของพื้นที่อย่าง พระครูสุจิณนันทกิจ หรือ พระสมคิด จรณธมฺโม เจ้าอาวาสวัดโป่งคำ ต.ดู่พงษ์ อ.สันติสุข จ.น่าน หนึ่งในพระนักพัฒนาผู้คร่ำหวอดในพื้นที่ ตลอดช่วงชีวิตวัย 55 ปี และเห็นแนวทางการแก้ปัญหามานักต่อนักจากหลากองค์กรหลายโครงการ กลับมีความคิดที่ต่างออกไป กล่าวคือ รู้สึกไม่เห็นด้วยกับโครงการปลูกป่าที่เข้ามา ----- "ปลูก" ไม่สำคัญเท่า "ปล่อย" และ "ปาก" ----- พระอาจารย์ กล่าวว่า จ.น่าน มีโครงการปลูกป่าเข้ามาในแต่ละปี...

กระแสความไม่พอใจของนักเคลื่อนไหวภาคใต้ ต่อท่าทีของ “วัส ติงสมิตร” ประธานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) เกิดขึ้นในช่วงท้ายของการประชุม “กสม.พบประชาชนภาคใต้” เมื่อวันที่ 25 ส.ค.2559 ภายหลัง “วัส” ไม่ยอมให้เครือข่ายภาคประชาชนภาคใต้ 58 องค์กร อ่านแถลงการณ์เรื่อง “หยุดการดำเนินนโยบาย โครงการ หรือกิจการที่ละเมิดสิทธิชุมชนในภาคใต้” วิโชคศักดิ์ รณรงค์ไพรี ผู้จัดการสมาคมสมาพันธ์ชาวประมงพื้นบ้านแห่งประเทศไทย ซึ่งอยู่ในเหตุการณ์ เล่าว่า ขณะเกิดเหตุเป็นช่วงสุดท้ายของเวทีซึ่งจะมีการสรุปเนื้อหาสาระสำคัญของการประชุม ขณะนั้นเครือข่ายภาคประชาชนได้ร่างข้อสรุปออกมาในรูปแบบแถลงการณ์ร่วมกัน และได้รับการอนุญาตจากผู้ดำเนินรายการให้อ่าน เนื่องจากพิจารณาว่ามีความเหมาะสมสอดคล้องกับสถานการณ์ อย่างไรก็ตาม ขณะที่ตัวแทนเครือข่ายภาคประชาชนกำลังจะอ่านนั้น ประธาน กสม.ก็ได้ลุกออกจากที่นั่งขึ้นมาตะโกนพร้อมยกไม้ยกมือห้ามไม่ให้มีการอ่าน หลังจากนั้นทางเครือข่ายภาคประชาชนจึงได้พากันลุกเดินออกจากห้องประชุม และไปร่วมกันอ่านแถลงการณ์ภายนอกห้องแทน ส่วนผู้ดำเนินรายการก็ได้ส่งมอบคืนเวทีให้กับ กสม. “ถ้าเป็นคนอื่นเราอาจไม่ถือสาเท่ากับ กสม. และยิ่งมีบทบาทเป็นถึงประธานยิ่งต้องรับฟังเมื่อประชาชนเตรียมจะมาพูด เราจึงมองว่าเป็นการปฏิบัติที่ไม่เหมาะสมทั้งท่าทีและหลักการ” นายวิโชคศักดิ์...

มติคณะรัฐมนตรี (ครม.) เมื่อวันที่ 10 พ.ค.2559 ส่งผลต่อการประกอบกิจการของ บริษัทอัครา รีซอร์สเซส อย่างรุนแรง แม้ว่าบริษัทอัคราฯ เจ้าของสัมปทานเหมืองแร่ชาตรี จ.พิจิตร จะได้รับประโยชน์จากการต่ออายุโรงประกอบโลหะกรรมถึงปลายปี 2559 ก็ตาม นั่นเพราะ 1 ในมติของ ครม.ได้ระบุเอาไว้ว่า ให้หน่วยราชการที่เกี่ยวข้อง อาทิ กระทรวงอุตสาหกรรม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ดูแลเรื่องดำเนินการ “ฟื้นฟู” พื้นที่ซึ่งประกอบกิจการเหมืองแร่ทองคำ อาภา หวังเกียรติ หัวหน้าหลักสูตรวิศวกรรมสิ่งแวดล้อม วิทยาลัยวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต วิพากษ์ว่า การดำเนินมาตรการฟื้นฟูตามที่ได้กำหนดไว้ในรายงานการวิเคราะห์ผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม (อีไอเอ) และรายงานการวิเคราะห์ผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ (อีเอชไอเอ) นั้นค่อนข้างน่าเป็นห่วง เพราะที่ผ่านมาเรื่องนี้เป็นปัญหาในการปิดเหมืองของประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นกรณีเหมืองตะกั่วคลิตี้ จ.กาญจนบุรี หรือเหมือง ต.แม่ตาว จ.ตาก สิ่งที่รัฐบาลควรดำเนินการในขณะนี้ คือต้องเริ่มคุยหรือจัดทำแผนเรื่องการฟื้นฟูทันที ไม่ใช่คอยให้บริษัทอัคราฯ หยุดประกอบกิจการในปลายปี 2559 แล้วถึงค่อยดำเนินการ นั่นเพราะการจัดทำแผนฟื้นฟูนั้นต้องพิจารณาว่าผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม สุขภาพ รวมถึงชุมชน มีมากกว่าที่อีไอเอประเมินเอาไว้หรือไม่ “ต้องเข้าใจว่าเวลาทำอีไอเอ...

มีความเป็นไปได้สูงที่ชาวบ้านซึ่งอาศัยอยู่รอบเหมืองแร่ทองชาตรีจะ “ดีใจเก้อ” แม้ว่าที่ประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) เมื่อวันที่ 10 พ.ค.ที่ผ่านมา จะมีมติรับทราบตามข้อเสนอของคณะทำงาน 4 กระทรวง ให้ยุติการอนุมัติประทานบัตร อาชญาบัตร และคำขอต่ออายุในกิจการเหมืองแร่ทองคำ ภายในสิ้นปี 2559 อาภา หวังเกียรติ หัวหน้าหลักสูตรวิศวกรรมสิ่งแวดล้อม วิทยาลัยวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต ทำความเข้าใจว่า มติ ครม.ดังกล่าวเป็นเพียงคำสั่งทาง “นโยบาย” เท่านั้น ไม่ได้มีผลผูกพันเหมือนกฎหมาย ที่สำคัญคือสามารถเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา อาภา อธิบายว่า มติ ครม.ที่ออกมามีอยู่ 3 เรื่องหลักๆ ได้แก่ 1.การยุติการให้อาชญาบัตรพิเศษ อาชญาบัตรสำรวจ คำขอขยายสัมปทาน 2.อนุญาตโรงประกอบโลหะกรรมของบริษัทอัครา รีซอร์สเซส ไปจนถึงสิ้นปี 3.ให้หน่วยงานราชการดูแลเรื่องการปิดเหมืองฟื้นฟูและรักษาผู้ป่วย ปัจจุบันเหมืองทองที่ยังดำเนินการอยู่ในประเทศไทยมีด้วยกัน...

“China Dream” หรือ ความฝันของประเทศจีน คือปลายทางการพัฒนาประเทศจีน ตามแนวคิดของ สี จิ้นผิง ประธานาธิบดีแห่งสาธารณรัฐประชาชนจีน ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 ระยะ ระยะแรก “สี จิ้นผิง” ได้ประกาศไว้ว่า ภายในปี 2020 จีนจะต้องเป็นสังคมที่อยู่ดีกินดี และในปี 2021 ซึ่งครบรอบ 100 ปี พรรคคอมมิวนิสต์จีน จีนจะต้องเฉลิมฉลองใหญ่ในฐานะที่กลายเป็น “ประเทศมหาอำนาจ” เต็มรูปแบบ สำหรับระยะที่สอง “สี จิ้นผิง” ตั้งเป้าไว้ว่า ภายในปี 2049 (ครบรอบ 100 ปี สาธารณรัฐประชาชนจีน) จีนจะต้องเป็น “ประเทศที่พัฒนาแล้ว” นอกจากไทม์ไลน์ที่ วรศักดิ์...

นับเป็นความพยายามของประเทศจีนอีกครั้งที่จะการดำเนินโครงการ “ปรับปรุงร่องน้ำ” ในแม่น้ำโขง โดยเมื่อช่วงปลายเดือน มี.ค.ที่ผ่านมา “สำนักข่าวซินหัว” ได้รายงานความคืบหน้าว่า ประเทศจีนจะร่วมมือกับ 5 ประเทศสมาชิกลุ่มน้ำโขง เพื่อพัฒนาช่องทางการจัดส่งหลักในเส้นทางแม่น้ำล้านช้าง (แม่น้ำโขง) “เร็วๆ นี้จะมีการขุดลอกเพื่อเปิดทางให้เรือระวางน้ำหนัก 500 ตัน สามารถเดินทางในแม่น้ำโขงได้ตลอดทั้งปี” รายงานข่าวสำนักข่าวซินหัว ระบุ วรศักดิ์ มหัทธโนบล อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในฐานะผู้อำนวยการศูนย์จีนศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา อธิบายว่า ที่ผ่านมาจีนต้องการใช้แม่น้ำโขงในการคมนาคม แต่มีอุปสรรคเรื่องเกาะแก่ง เป็นเหตุให้เรือระวางน้ำหนักไม่เกิน 100 ตัน แล่นได้เพียงปีละ 6 เดือน ในช่วงฤดูน้ำหลากหรือฤดูฝนเท่านั้น หากต้องการให้เรือแล่นได้ตลอดทั้งปี คือ 12 เดือน ในทางวิชาการก็คือต้อง “ปรับปรุงร่องน้ำ” ซึ่งคำนี้ครอบคลุมการดำเนินการหลายอย่างในแม่น้ำ...

การพัฒนาโดยมุ่งเน้นตัวเลขผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ (จีดีพี) เป็นเป้าหมายสูงสุด นำมาซึ่งมาตรการกระตุ้นการลงทุนอย่างเข้มข้น และนำไปสู่ความต้องการใช้ไฟฟ้ามหาศาล ทวารัฐ สูตะบุตร ผู้อำนวยการสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) กระทรวงพลังงาน บอกว่า ทิศทางการพัฒนาของประเทศไทยที่เร่งส่งเสริมการลงทุนนั้น เป็นไปในลักษณะเดียวกับประเทศเกาหลี เมื่อ15 ปีที่แล้ว หรือประเทศญี่ปุ่น เมื่อ 30 ปืที่แล้ว นั่นคือช่วงที่ประเทศอยู่ระหว่างการไต่เส้นเคิฟตัวเอสขึ้นมา จึงต้องการให้เกิดการลงทุน ต้องการสร้างจีดีพี ซึ่งแน่นอนว่าเมื่อเศรษฐกิจโต พลังงานก็จะต้องโตตาม ยกตัวอย่างประเทศเกาหลี ซึ่งนำประเทศไทยอยู่ประมาณ 10-15 ปี ขณะนั้นเขาคิดเรื่องการกระจายความเสี่ยงและจัดสมดุลพลังงานเช่นกัน แต่โชคไม่ดีที่เกาหลีมีฐานทรัพยากรน้อยกว่าไทยมาก ไม่มีน้ำมัน ไม่มีแก๊ส เขาจึงต้องจัดสมดุลด้วยนิวเคลียร์ส่วนหนึ่ง ถ่านหินส่วนหนึ่ง แก๊สแอลเอ็นจีส่วนหนึ่ง แล้วค่อยเอาพลังงานทดแทนมาเติมทีหลัง “ขณะนี้ประเทศญี่ปุ่นอัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจค่อนข้างแบนแล้วคือเริ่มนิ่ง ประเทศเกาหลีก็เข้าสู่โค้งความนิ่งเช่นกัน แต่ประเทศไทยยังไม่ถึงจุดนั้น” ทวารัฐ อธิบายว่า ประเทศเกาหลีและญี่ปุ่นได้เข้าสู่การพัฒนาเต็มรูปแบบ และถูกจำกัดเพดานการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกสู่ชั้นบรรยากาศแล้ว...

คำสั่งคณะรักษาความสงบแห่งชาติที่ 4/2559 เรื่องการยกเว้นการใช้บังคับกฎกระทรวงให้ใช้บังคับผังเมืองรวม สำหรับการประกอบกิจการบางประเภท ซึ่งประกาศเมื่อวันที่ 20 ม.ค.2559 ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างรุนแรงจากเครือข่ายภาคประชาชนว่า เอื้อประโยชน์ให้กับผู้ประกอบกิจการโรงไฟฟ้าเท่านั้น นั่นเพราะ คำสั่ง คสช.ที่ 4/2559 ได้ยกเว้นการใช้กฎหมายผังเมืองใน 5 กิจการ ได้แก่ 1.โรงไฟฟ้า 2.โรงผลิตก๊าซซึ่งมิใช่ก๊าซธรรมชาติ ส่งหรือจำหน่วยก๊าซ 3.โรงงานปรับปรุงคุณภาพของรวม (โรงบำบัดน้ำเสีย/เตาเผาขยะ) 4.โรงงานคัดแยกและฝังกลบ 5.โรงงานเพื่อการรีไซเคิล ทวารัฐ สูตะบุตร ผู้อำนวยการสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) กระทรวงพลังงาน ตีความว่า หัวใจสำคัญของคำสั่ง คสช.ที่ 4/2559 คือการสร้างความมั่นคงทางพลังงาน เป็นการปลดผังเมืองเพื่อความมั่นคงทางพลังงาน ซึ่งผู้ที่จะได้ประโยชน์จากคำสั่งฉบับดังกล่าวมากที่สุดคือ “โรงไฟฟ้าพลังงานทดแทน” “ถามว่าปลดผังเมืองสำหรับโรงไฟฟ้าทุกประเภทใช่หรือไม่ คำตอบก็คือใช่ แต่ถ้าถามต่อว่าแล้วประโยชน์สูงสุดอยู่กับใคร คำตอบก็คืออยู่กับโรงไฟฟ้าพลังงานทดแทน” ทวารัฐ อธิบายว่า...