Special Report

แม้ที่ผ่านมาผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และสภาวะโลกร้อนจะปรากฏจนเป็นที่รับรู้โดยทั่วไป แต่สิ่งที่ตาเราเห็นและสัมผัสได้ในขณะนี้ อาจเทียบไม่ได้กับขนาดของอภิมหาผลกระทบที่กำลังเกิดขึ้น และถูกซุกซ่อนอยู่ใต้ผืนน้ำที่มองไม่เห็น มหาสมุทร ถือเป็นแหล่งอาศัยขนาดใหญ่ที่สุดของสิ่งมีชีวิตบนโลก เป็นบ้านของพืชและสัตว์หลายพันล้านชีวิต คิดเป็นสัดส่วนมากที่สุดท่ามกลางบรรดาสิ่งมีชีวิตในโลก อย่างไรก็ตามด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ สิ่งมีชีวิตเหล่านี้กำลังกระเสือกกระสนดิ้นรนเอาตัวรอดอยู่ภายใต้มหาสมุทร และผู้คนที่ต้องพึ่งพามันก็ต้องเผชิญหน้ากับการเปลี่ยนแปลงด้วยเช่นกัน ข้อมูลอันน่าตกใจได้รับการเปิดเผยผ่านรายงานสืบสวนชิ้นล่าสุด "Ocean Shock: The planet's hidden climate change" โดย ทอมสัน รอยเตอร์ส ซึ่งผู้สื่อข่าวและช่างภาพของรอยเตอร์ส ได้ทำการรวบรวมข้อมูลเป็นเวลากว่า 1 ปี เพื่อเปิดเผยมหันตภัยใต้ผืนน้ำครั้งนี้ รายงานชิ้นนี้ระบุว่า ในช่วงไม่กี่ทศวรรษที่ผ่านมา มหาสมุทรมีอุณหภูมิอุ่นขึ้นอย่างที่ไม่เคยปรากฏมาก่อน กระแสน้ำเกิดการเปลี่ยนแปลง ซึ่งแม้ว่าการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ส่วนใหญ่จะเห็นได้จากส่วนที่ปรากฏอยู่บนผิวน้ำ ในส่วนที่ตาเราเห็น แต่ปรากฏการณ์โลกร้อนที่ซ่อนอยู่ใต้ผื้นน้ำ ได้สร้างผลกระทบอันมหาศาลกับสิ่งมีชีวิตที่อยู่ภายใต้ นั่นคือ "ปรากฏการณ์อพยพย้ายถิ่นฐานใต้น้ำครั้งมโหฬาร" รายงานระบุว่า เมื่อน้ำทะเลอุ่นขึ้น เหล่าปลาและสัตว์ทะเลอื่นๆ ได้อพยพย้ายถิ่นฐานจากจุดเส้นศูนย์สูตร ไปยังส่วนที่ใกล้ขั้วโลกมากขึ้น เพื่อเสาะหาอุณหภูมิที่เหมาะสมในการอยู่อาศัย ซึ่งจำนวนสิ่งมีชีวิตที่เกี่ยวข้องกับการอพยพอันมหึมาในครั้งนี้ อาจทำให้ผลกระทบจากโลกร้อนที่เราเห็นบนผืนดินดูจะลีบเล็กลงไปเลยทีเดียว ข้อค้นพบอันสำคัญที่รายงานชิ้นนี้ได้ทำการรวบรวม อาทิ การที่นักวิทยาศาสตร์ได้ค้นพบว่า...

สถานการณ์ลด ละ เลิกพลาสติกในระดับโลก ล่าสุดสหราชอาณาจักรเตรียมออกกฎหมายแบนหลอดพลาสติก ช้อนคนพลาสติก และที่ปั่นหูที่มีก้านทำจากพลาสติก (คอตตอนบัด) ภายในปี 2563 เพื่อลดปัญหามลพิษจากขยะที่ต้องใช้เวลาในการย่อยสลายหลายร้อยปี อันที่จริงเมื่อไม่นานมานี้ รัฐบาลอังกฤษเพิ่งจะแบนการใช้ไมโครบีดส์ หลังมีงานวิจัยพบว่าชิ้นส่วนขนาดจิ๋วของพลาสติกที่ปนเปื้อนอยู่ในแม่น้ำและมหาสมุทร สามารถเข้าไปอยู่ในตัวของสัตว์ทะเลต่างๆ และเมื่อมนุษย์นำสัตว์เหล่านั้นมาบริโภคก็จะอาจก่อให้เกิดอันตรายได้ นอกจากนี้รัฐบาลอังกฤษยังได้ออกมาตรการเก็บค่าถุงพลาสติกใบละ 5 เพนนี สำหรับคนที่ซื้อสินค้าจากห้างสรรพสินค้าและซุปเปอร์มาร์เก็ตไปแล้ว ซึ่งมาตรการดังกล่าวช่วยลดปริมาณถุงพลาสติกในระบบลงถึง 1.5 หมื่นล้านถุงต่อปี ไมเคิล โกฟ (Michael Gove) รัฐมนตรีสิ่งแวดล้อมของสหราชอาณาจักร เชื่อว่าการออกมาตรการห้ามจำหน่ายหลอดพลาสติก ช้อนคนที่ทำจากพลาสติก รวมถึงคอตตอนบัดเพิ่มเติม จะช่วยลดปริมาณขยะพลาสติกได้อีกมหาศาล รวมถึงช่วยแก้ปัญหาทางระบายน้ำอุดตันได้อีกด้วย ในแต่ละปี มีการประเมินว่าเฉพาะประเทศอังกฤษแห่งเดียว มีการใช้หลอดพลาสติกมากกว่า 4,700 ล้านชิ้น ช้อนคนพลาสติก 316 ล้านชิ้น และคอตตอนบัด 1,800 ล้านชิ้น ซึ่งมีจำนวนไม่น้อยต้องกลายเป็นขยะที่ถูกทิ้งลงสู่แม่น้ำและทะเล "น่านน้ำและสัตว์ป่าอันล้ำค่าของเราต้องได้รับการคุ้มครองอย่างเร่งด่วน เพื่อให้พ้นภัยร้ายแรงจากขยะพลาสติกใช้แล้ว และสหราชอาณาจักรจะเป็นหนึ่งในผู้นำของการลดปัญหานี้ ร่วมกับกลุ่มประเทศสหภาพยุโรป" นายโกฟ...

แม้ที่ผ่านมาจะมีคำกล่าวหรือข้อสันนิษฐานมากมาย ว่าปัญหาขยะพลาสติกที่กระจายตัวอยู่ทั่วไปในสิ่งแวดล้อม สุดท้ายแล้วจะสะท้อนกลับสู่ห่วงโซ่อาหาร และย้อนมาหามนุษย์อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ กระนั้นข้อพิสูจน์ในเรื่องนี้ก็ยังไม่เคยได้รับการยืนยันอย่างแท้จริง แต่จนกระทั่งต้นสัปดาห์ที่ผ่านมา เมื่อนักวิจัยได้พบไมโครพลาสติกปนเปื้อนในอุจจาระมนุษย์เป็นครั้งแรก ยืนยันว่าพลาสติกขนาดเล็กเหล่านี้ได้แพร่กระจายเข้าสู่ห่วงโซ่อาหารไปแล้วมากน้อยเพียงใด อุจจาระทุกคนมี 'พลาสติก' อยู่ในตัว แม้จะเป็นเพียงจุดเริ่มต้นของการศึกษาในกลุ่มตัวอย่างขนาดเล็ก จำนวน 8 คน ที่มาจากแต่ละมุมโลก ประกอบด้วย ออสเตรีย อิตาลี ฟินแลนด์ ญี่ปุ่น เนเธอร์แลนด์ โปแลนด์ รัสเซีย และสหราชอาณาจักร แต่ข้อเท็จจริงที่พบคืออุจจาระของทุกคนในนี้ล้วนมีไมโครพลาสติกปนเปื้อนอยู่ งานวิจัยที่จัดทำโดยหน่วยงานสิ่งแวดล้อมแห่งออสเตรีย ได้ทำการเก็บตัวอย่างอุจจาระของทั้ง 8 คน ส่งเข้าห้องแล็บที่กรุงเวียนนา ซึ่งนักวิจัยได้ทำการวิเคราะห์โดยใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ เรียกว่า Fourier-transform infrared spectroscopy (FTIR) อันเป็นกระบวนการใหม่ที่เชื่อว่าจะช่วยเปิดมุมมองให้กับการศึกษาไมโครพลาสติกในห่วงโซ่อาหาร จากจำนวน 10 ประเภทของพลาสติกที่ทำการตรวจสอบ ได้ตรวจพบทั้งหมด 9 ประเภทในหลากหลายขนาดตั้งแต่ 50-500 ไมโครเมตร (0.05-0.50 มิลลิเมตร) โดยประเภทที่พบมากคือ...

กระแสการต่อต้านถุงพลาสติกที่ลุกลามและขยายตัวเป็นวงกว้างในห้วงปีที่ผ่านมา ผุดเสียงเรียกร้องอันหนาหูเพื่อเพิ่มมาตรการที่เข้มข้นยิ่งขึ้น หนึ่งในนั้นคือการเก็บค่าบริการถุงพลาสติก ซึ่งเชื่อกันว่าจะเป็นหนทางหนึ่งที่ให้ผลได้ชะงักภายในระยะเวลาอันรวดเร็ว แม้มาตรการนี้จะไม่ใช่เรื่องใหม่ ในประเทศพัฒนาแล้วหลายแห่งได้ดำเนินมาจนเป็นเรื่องปกติ แต่ในประเทศกำลังพัฒนาหลายแห่งกำลังเริ่มทะยอยมุ่งหน้าสู่ทิศทางนี้ ในวันที่ขยะพลาสติกกลายเป็นวาระของโลกอยู่ ณ ปัจจุบัน สำหรับประเทศไทยเอง แม้รัฐบาลจะเริ่มมีท่าทีต่อเรื่องนี้เพิ่มขึ้น มีการรณรงค์ที่มุ่งมั่นมากยิ่งขึ้น แต่เมื่อมาตรการแข็งยังไม่ปรากฏ การใช้งานในภาพใหญ่จึงอาจลดลงไม่ฮวบฮาบอย่างที่หลายฝ่ายตั้งใจ ห้างร้านส่วนใหญ่เลือกใช้วิธีการเชิงบวก ลด แลก แจกแต้ม ร่วมสนับสนุนตามอัธยาศัย อย่างไรก็ตาม อาจมีบางส่วนเล็กๆ ที่มุ่งหน้าทำให้มาตรการเก็บค่าถุงพลาสติกเกิดขึ้น ส่วนใหญ่อาจได้เห็นกับร้านค้าเล็กๆ ตามมหาวิทยาลัย แต่คงไม่มากนักที่จะปรากฏกับร้านค้าใหญ่ๆ ในประเทศไทย เฉกเช่นที่ "ดีแคทลอน" ร้านจำหน่ายอุปกรณ์และเสื้อผ้ากีฬาขนาดใหญ่สัญชาติฝรั่งเศส เริ่มดำเนินการมาตั้งแต่ปี 2558 และมีแล้วถึง 9 สาขาทั่วประเทศในปัจจุบัน จูเลี่ยน ดูชาโตว (Julien Duchateau) สโตร์ลีดเดอร์ของดีแคทลอน เปิดเผยว่า พันธกิจของดีแคทลอนคือการทำให้ทุกคนสามารถเข้าถึงกีฬาได้ พร้อมกับการคำนึงถึงโลกและสิ่งแวดล้อม เพราะการฝึกฝนและเล่นกีฬาโดยส่วนใหญ่ต้องอาศัยและพึ่งพาธรรมชาติ สิ่งแวดล้อมที่ดี ขณะเดียวกัน ในการที่จะทำให้ทุกคนสามารถเข้าถึงกีฬาได้ จึงต้องพยายามที่จะขายสินค้าให้ได้ในราคาที่ถูกที่สุด ดีแคทลอนจึงตัดต้นทุนทุกอย่างที่ไม่จำเป็นออกจากตัวสินค้า...

คณะนักการทูตชาวยุโรปและพนักงานชาวไทย จากคณะผู้แทนสหภาพยุโรป (EU) ประจำประเทศไทย กว่า 60 ชีวิต ร่วมกิจกรรมทำความสะอาดชายหาดบนเกาะสาก เมืองพัทยา จ.ชลบุรี พร้อมด้วยคณะผู้วิจัยจากวิทยาลัยนานาชาติ มหาวิทยาลัยมหิดล (MUIC) เมื่อวันที่ 12 ตุลาคม ที่ผ่านมา ในเวลาไม่กี่ชั่วโมง บนชายหาดที่มีความยาวเพียง 150 เมตร กลับสามารถรวบรวมชิ้นส่วนขยะพลาสติก ตลอดจนเศษขยะอื่นๆ ได้ไม่ต่ำกว่า 1,500 ชิ้น เวย์น ฟิลลิปส์ อาจารย์สาขาวิชาวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม MUIC และผู้ดำเนินโครงการวิจัยเรื่องขยะพลาสติกและปะการังบนเกาะสาก เปิดเผยภายหลังทำการคัดแยกขยะดังกล่าวว่า ขวดพลาสติกมีสัดส่วนมากที่สุดถึง 89% ตามมาด้วยชิ้นส่วนโฟม ถุงพลาสติก และหลอด กิจกรรมดังกล่าวคือหนึ่งในภาพใหญ่ ของแคมเปญรณรงค์ทำความสะอาดชายหาดระดับโลก ซึ่งสำนักงาน EU ในแต่ละประเทศจะร่วมทำกิจกรรม เริ่มมาตั้งแต่ "วันทำความสะอาดชายฝั่งสากล" วันที่ 15 กันยายน...

คณะกรรมการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยความเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (IPCC) เปิดเผยรายงานชิ้นสำคัญภายหลังการประชุมที่เมืองอินชอน เกาหลีใต้ เมื่อวันที่ 8 ต.ค. 2561 ส่งสารถึงทั่วโลกว่า ผู้คนในทุกภาคส่วนทุกระดับกำลังจะต้องร่วมมือกัน "อย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน" เพื่อเร่งมือในการจำกัดการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิโลกไม่ให้เกิน 1.5 องศาเซลเซียส อันเป็นเป้าหมายขั้นสูงตามความตกลงปารีส แทนที่จะเป็นเป้าหมาย 2 องศาฯตามเดิมที่ทุกรัฐบาลยอมรับ ทั้งนี้ เป้าหมาย 1.5 องศาฯ นี้ จะเป็นหลักประกันที่ชัดเจนต่อความยั่งยืนของมนุษย์และระบบนิเวศมากกว่า ซึ่งข้อเท็จจริงนี้จะถูกนำไปเป็นส่วนประกอบสำคัญในการประชุมรัฐภาคีอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (UNFCCC) สมัยที่ 24 (COP 24) ในเดือนธันวาคมนี้ ณ เมืองคาโตวิเช่ สาธารณรัฐโปแลนด์ ที่รัฐบาลทั่วโลกจะมาร่วมยกระดับความก้าวหน้าของการแก้ไขปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ หนึ่งในใจความสำคัญของรายงานฉบับนี้ คือผลกระทบที่เราอาจหลีกเลี่ยงได้จากการควบคุมอุณหภูมิไว้ที่ 1.5 องศาฯ เมื่อเทียบกับ 2 องศาฯ เช่น น้ำทะเลภายในปี 2100 จะเพิ่มขึ้นน้อยลง...

ปัญหาขยะพลาสติกได้ถูกพูดถึงมากขึ้นเรื่อยๆ ตามผลกระทบที่แสดงให้เราเห็นมากขึ้นเรื่อยๆ จากผลพวงของการใช้งานอย่างไม่หยุดยั้งมาตลอด 6 ทศวรรษ ถูกผลิตรวมกันไปแล้วมากกว่า 8,300 ล้านตันทั่วโลก ตามข้อมูลของกรมควบคุมมลพิษ (คพ.) แสดงให้เห็นว่า ประเทศไทยมีปริมาณขยะพลาสติกที่ถูกทิ้งกว่า 2 ล้านตันต่อปี ในจำนวนนี้มีการแยกกลับไปใช้ประโยชน์เพียง 25% ส่วนที่เหลือกว่า 1.5 ล้านตัน จะถูกฝังกลบอย่างไม่เกิดประโยชน์ หรือเลวร้ายกว่านั้นคือเล็ดลอดออกสู่สิ่งแวดล้อม ลงสู่แหล่งน้ำ และกลายเป็นขยะทะเลที่กำลังสร้างผลกระทบให้เห็นมากมาย ท่ามกลางความพยายามอันมากมายที่เกิดขึ้นเพื่อจัดการขยะพลาสติกเหล่านี้ ไม่ว่าจะนำกลับมาใช้ประโยชน์ เพิ่มมูลค่า หรือพัฒนาสู่ผลิตภัณฑ์อื่นๆ อีกหนึ่งทางเลือกที่กำลังถูกเผยโฉมคือการแปรเปลี่ยนไปสู่โครงสร้างพื้นฐานของการพัฒนา นั่นคือ "ถนน" เมื่อเดือนกันยายน 2561 "ต้นแบบถนนพลาสติกรีไซเคิล" ได้ถูกสร้างขึ้นจากความร่วมมือด้านเทคโนโลยีระหว่าง เอสซีจี และ กลุ่มบริษัท ดาว ประเทศไทย ที่ได้นำพลาสติกใช้แล้วมาทดสอบเป็นส่วนผสมสำหรับสร้างถนนยางมะตอย ด้วยการศึกษาทดลองระยะเวลา 3 เดือน โดยมีความยาว 220 เมตร กว้าง...

สภาวะโลกร้อน และการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ตลอดจนภัยพิบัติที่ถาโถมจนส่งผลต่อสภาพแวดล้อมที่แปรเปลี่ยนไป ล้วนเป็นปัจจัยและแรงผลักดัน (แกมบังคับ) ให้ทุกสังคมต้องปรับเปลี่ยนวิถีการใช้ชีวิตไปในทางเดียวกัน นั่นคือลดผลกระทบจากพฤติกรรมอันคุ้นเคยลงให้ได้โดยเร็วที่สุด เป้าหมายหนึ่งนั้นคือการที่่สังคมต้องรีบก้าวเข้าสู่การเป็น "เมืองคาร์บอนต่ำ" ลดตัวการโลกร้อนที่สำคัญ อย่างก๊าซเรือนกระจก ที่เป็นผลพวงมาจากวิถีชีวิตอันไม่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมของเรา สำหรับการผลักดันประเด็น "เมืองคาร์บอนต่ำ" ในบ้านเราเริ่มเป็นรูปร่างมากยิ่งขึ้น เมื่อกองทุนสิ่งแวดล้อมโลก (GEF) รอบที่ 5 ได้อนุมัติการสนับสนุนงบประมาณแบบให้เปล่า จำนวน 3.15 ล้านเหรียญสหรัฐ หรือราว 97.65 ล้านบาท เพื่อดำเนินโครงการพัฒนาเมืองคาร์บอนต่ำผ่านระบบการจัดการเมืองอย่างยั่งยืน ระหว่างปี 2560-2564 ใน 4 เมืองนำร่องของประเทศไทย โครงการดังกล่าวพุ่งเป้าไปที่การเสริมสร้างขีดความสามารถ และพัฒนาโครงการลดก๊าซเรือนกระจกของเมือง โดยเน้นที่การจัดการขยะ น้ำเสีย การขนส่งที่ยั่งยืน พลังงานทดแทน และการเพิ่มประสิทธิภาพการใช้พลังงาน โดยคาดหวังให้มี "บทเรียน ประสบการณ์ และความสำเร็จ" จากเมืองนำร่องทั้ง 4 แห่ง อันได้แก่...

แม้เส้นกราฟความต้องการสินค้า และอาหารทะเลจากทั่วโลก โดยเฉพาะประเทศร่ำรวยจะทะยานสูงขึ้นอย่างมาก และไม่หยุดยั้ง แต่เม็ดเงินตอบแทนสำหรับธุรกิจประมงไม่ได้คืนกลับสู่ครอบครัวชาวประมงในปริมาณที่เป็นธรรม ซ้ำร้ายกลับสร้างความต้องการ (demand) ที่เร่งเร้าให้ธุรกิจประมงเข้มข้นมากยิ่งขึ้น ใช้วิธีการทำประมงที่ผิดกฎหมายมากขึ้น เดินเรือไกลออกจากชายฝั่งทะเลบ้านตัวเองมากขึ้น เพียงเพื่อหวังว่า ‘อย่างน้อยที่สุด’ จะได้ปลาในปริมาณเท่าเดิม "มันยากมากที่จะทำงานเพื่อให้พอเลี้ยงลูกและเมีย" คือเสียงของ ราอูล โกเมซ (Raul Gomez) ชาวประมงชาวฟิลิปปินส์ ในบทความสารคดี 'They are taking out a generation of tuna': overfishing causes crisis in Philippines ('พวกเขากำลังทำให้การแพร่พันธุ์ทูน่าสูญหาย': วิกฤตประมงในฟิลิปปินส์) โดยโจนาทาน วัตส์ (Jonathan Watts) บรรณาธิการข่าวสิ่งแวดล้อมโลก สำนักข่าว The Guardian บทความสารคดีชิ้นนี้ วัตส์ต้องการฉายภาพธุรกิจประมงผิดกฎหมายสีเทา...

เราหลายคนอาจเคยทึ่งเมื่อเห็น สวีเดน ต้องนำเข้า “ขยะ” จากประเทศเพื่อนบ้านเพื่อนำมาผลิตกระแสไฟฟ้า ภายหลังขยะภายในประเทศมีปริมาณไม่เพียงพอเพราะถูกกำจัดจนหมดจด สะท้อนภาพการบริหารจัดการอันมีประสิทธิภาพ หนีไม่พ้นว่าเราหลายคนต้องหันกลับมาบ่นอุบถึงภาพของขยะใน ไทย ที่มองดูอย่างไรก็ยังคงเปี่ยมไปด้วยปัญหา ทั้งจากต้นทาง “ความมักง่ายของคน” ไปจนสุดที่ “การจัดการ” ซึ่งอาจเรียกว่าไกลห่างเกินกว่าที่จะเปรียบเทียบ จะเป็นอย่างไร หากเราได้รู้ว่าบางพื้นที่ในไทย สามารถจัดการปัญหาขยะได้เกลี้ยงเกลาจนต้องมีการนำเข้าแล้วเช่นกัน !? ถ้าเรามองข้ามเมืองหลวงฟ้าอมร มายัง ณ ตอนบนของภาคอีสาน พื้นที่เล็กๆ ที่ประกอบไปด้วย 16 หมู่บ้าน และประชากรกว่า 1 หมื่นคน อาจกำลังสร้างโมเดลที่น่าสนใจ เพื่อใช้เป็นความหวังในการจัดการขยะของประเทศได้จริงๆ ‘ธนาคารขยะ’ เปลี่ยนของเสียเป็นเงินสด โครงการ “ธนาคารขยะรีไซเคิล” ในพื้นที่ ตำบลเอราวัณ อำเภอเอราวัณ จังหวัดเลย ริเริ่มขึ้นตั้งแต่ปี 2557 ด้วยความร่วมมือระหว่างชาวบ้านและเทศบาลตำบลเอราวัณ โดยมีการบริหารจัดการในรูปแบบคณะกรรมการ ซึ่งประกอบด้วยตัวแทนจากเทศบาล และสมาชิกในชุมชนที่เข้าร่วมโครงการ ธนาคารแห่งนี้มิได้มีสำนักงานหรือสาขา หากแต่เป็นจุดนัดพบที่ทุกฝ่ายจะมาพบกันเดือนละครั้งเพื่อฝากและถอน โดยปัจจุบันมีอยู่ 13...